0-12 yaş aralığında çocuklara uygulanabilen oyun terapisi, çocuklarla iletişim kurmanın en iyi yöntemi olarak karşımıza çıkar. Farklı nedenlere bağlı olarak iletişim kurmayan, kuramayan ya da kurmayı reddeden çocuklarda sıklıkla kullanılır. Hitap ettiği yaş aralığı nedeniyle ergen terapisine uygun bir format olmayıp, ergenlerle çalışırken görüşme teknikleri daha sık kullanılır.
Çocukların sahip olduğu gelişim alandaki gerilikler ya da yaşadığı duygusal çöküntüler nedeniyle sözlü iletişime kapalı olması oldukça yaygın bir durumdur. Bu gibi durumlarda oyun terapisi yalnızca iyileştirme amacıyla değil, çocukla bir iletişim aracı olarak kullanılır.
Söz konusu çocuklar olduğunda, anne-babaların kendilerinden daha fazla ilgili olması normal ve istenen bir durumdur. Manisa çocuk psikoloğu yalnızca “sorunlu” olarak tabir edilen çocuklara destek sağlamaz. Sağlıklı gelişim evreleri devam eden çocuklara ve bunların ailelerine de destek verilir. Bu anlamda çocukların gelişim evrelerinin takip edilmesi ve aileler tarafından bilinmesi önemlidir. Her şey yolunda giderken, çocukların potansiyelini ortaya çıkararak daha iyi bir seviyeye taşınması mümkün olabilmektedir.
Oyun Terapisi Nedir?
Psikolojik yaklaşımlardan yola çıkılarak oluşturulan oyun terapisi, en temel haliyle çocuklarla iletişim ve sağaltım üzerine kurulu bir sistem olarak tanımlanabilir. Farklı nedenlerle iletişime kapalı olan çocukların psikoterapi süreçleri ancak oyunlar aracılığıyla mümkün olabilmektedir.
Modern tekniklerle uygulanan ve farklı metotlarla geliştirilen oyun terapisi türleri sayesinde çocuklara ulaşabilmek mümkün hale gelir. 0-12 yaş aralığındaki çocukların karşılaşabileceği muhtemelen sorunlar üzerine uzmanlaştırılarak geliştirildiği söylenebilir.
Yalnızca oyun terapisi eğitimi almış psikolog ve pedagoglar tarafından uygulanabilir. Bu anlamda Manisa Psikolog tercihini yaparken, bu bilginin de değerlendirilmesi gerekir. Psikologların etik prensipleri doğrultusunda, danışanın talebi halinde sertifikalarını göstermesi gerektiği bilinmelidir.
Psikolog ve pedagogların oyun terapisi uygularken danışan çocukla ilgili çok farklı değişkenleri göz önüne alınması gerekir:
- Çocuğun yetiştiği psikososyal çevre
- Ailenin sosyoekonomik durumu/düzeyi
- Çocuğun yaşına ait gelişimsel özellikler
- Çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve bilişsel gelişim evreleri
- Ailenin çocuğa karşı yaklaşımı
- Çocuğun çevresiyle olan etkileşimi
- Çocuğun akran iletişimi
- Çocuğun yaşının getirdiği becerilere sahip olma durumu
Sağlıklı bir oyun terapisi süreci ancak bu değişkenler bilindiğinde ve göz önüne alındığında sağlanabilir. Bu bağlamda terapi öncesinde aile ile yapılacak olan görüşme oldukça önemli bir misyonu taşır.
Özellikle özgüven sorunu yaşayan çocukların ailelerinden gelen sorular “kesin düzelir mi, oyun terapisi kesin sonuç verir mi” tarzında olmaktadır. Burada bilinmesi gereken en önemli cevap elbette psikolojinin tüm alanlarında olduğu, oyun terapisi için de danışanın süreci kabulü ve çevreyle olan etkileşimidir.
Danışan özne çocuk olduğunda ise, çocuğun terapi sürecine önceden hazırlanması önem arz eder. Ayrıca terapi süresince Manisa Pedagog tarafından yapılan geribildirimlerin aile tarafından aktif olarak uygulanması gerekir. Psikologun çocukla geçirdiği sürenin haftada 45 dakika olduğu göz önüne alındığında, çocuğun geri kalan yaşantısının daha önemli olduğu görülebilir.
Bu nedenle oyun terapisi sürecinde ve sonrasında psikolog/pedagog tarafından aktarılan yönergelerin sosyal çevre ile uyum içerisinde uygulanması gerekir. Varsa okul rehberlik servislerinden veya özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerindeki öğretmenlerle işbirliği içinde çalışılır.
Oyun Terapisi Kimlere Uygulanır?
Gelişim özelliklerine göre 0-12 yaş grubuna uygulanabilen oyun terapisine ihtiyaç duyan çocukların Manisa pedagog görüşmeleri sonucunda belirlenir. Ailelerin, okul rehberlik servislerinin yönlendirmeleri sonucu gelişiminde aksaklık olduğu düşünülen çocuklar pedagog veya çocuk psikoloğuna yönlendirilir.
Yapılan yönlendirme sonucunda çocuğun yaş ve gelişim durumu uygunsa görüşme yapılarak desteklenmesi gerektiğine karar verilir. Çeşitli nedenlerle iletişime kapalı olan çocukların duygu ve düşünceleri ise ancak oyun terapisi ile öğrenilebilir. Bu anlamda oldukça kritik bir role sahip olan oyun terapistleri, oyunlarda aktarılan mesajları doğru okuyabilmelidir.
Oyun terapisine ihtiyaç duyan çocuklar genel olarak şu şikayetlerle yönlendirilir:
- Sosyal uyum bozuklukları
- Akran zorbalığına maruz kalma
- Otoriteye itaatsizlik
- Davranış ritüelleri
- Yoğun duygulanım
- Okula uyum sorunları
- Akademik başarıda beklenmeyen düşüşler
- İletişim sorunları
- Dil-konuşma alanında geride olunması
- Akran iletişimden uzaklaşma
- Üstün zeka
- Gelişimsel bozukluklar
- Fiziksel ya da cinsel istismara maruz kalınması
- Ebeveynlerden biri ya da her ikisinin kaybı
- Ebeveynlerin ayrılması/boşanması
- Ebeveyn ilgisizliği
- Mükemmeliyetçi çocuk yetiştirme tarzı
- Suça sürüklenen çocuklar
Bu ve buna benzer farklı sebep ve sonuçlara bağlı olarak çocukların gelişimsel alanlarının akranlarına eşitlenebilmesi amacıyla oyun terapisi desteğine ihtiyaç duyulur. Terapist tarafından verilen karar doğrultusunda oyun terapisi yaklaşımlarından biri ya da silsile halinde birden fazlası tercih edilebilir.
Oyun Terapisi Türleri
Yaşanılan sorunun ne olduğuna, çocuğun gelişimsel özelliklerine göre terapist tarafından oyun terapisi türleri arasından tercih yapılması gerekir. Burada şunun belirtilmesi gerekir ki; en iyi oyun terapisi hangisi şeklinde bir sorunun karşılığı yoktur. Vakaya konu çocuk özelinde en faydalı olabilecek oyun terapisi vardır. Bu nedenle ailelerin verdiği bilgiler oldukça değerlidir.
Yetişkinlere uygulanan bireysel terapiler gibi, çocuklara uygulanan oyun terapileri öncesinde de sorunun ne olduğu, gelişimsel özelliklerin aşamaları gibi konuların görüşülmesi gerekir. Çocuklarda bu soruların muhatabı anne-babadır. Bu nedenle de en sağlıklı bilginin alınabilmesi doğru terapi yönteminin seçimi açısından oldukça önemlidir.
Çocuğun ailesi tarafından doğru, samimi ve çelişkili olmayan bilgiler verildikten sonra, Manisa çocuk psikoloğu zihninde bir oyun terapisi şablonu oluşturmaya başlayabilir. Şimdi bu şablonlardan bahsederek oyun terapisi türlerini tanımaya çalışalım.
Yönlendirilmiş Oyun Terapisi
Oyun kurgusunun terapist tarafından yapıldığı tür olarak tanımlanabilir. Çocuğun oynayacağı oyuncaklar sınırlandırılmıştır. Buna bağlı olarak oynanabilecek oyunlar da terapist tarafından belirlenir. İstenen bilgilerin nokta atışı alınabilmesi için oyun alanı yapılandırılır. Böylelikle Manisa pedagog uzmanı çocuktan yararlı bilgiler alabilirken, aynı şekilde yararlı mesajları da verebilir.
Kendi içinde iki farklı türü vardır: Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi ve Gelişimsel Oyun Terapisi. Kendi içlerinde bir takım farklılıkları bulunan iki alt türün de ortak özelliği oyun alanının terapist tarafından yapılandırılmış olmasıdır.
Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi
Bireysel terapi metotlarından birisi olan Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) doğrultusunda geliştirilmiştir. Bu yaklaşımda, aynı yetişkinlerde olduğu gibi düşünce süreçlerinin davranış üzerindeki etkisinden yararlanılır. Oyun terapisti tarafından oyun alanının yapılandırılmış olması sayesinde, ailenin bahsettiği sorunlar üzerine çocuktan mesaj alınması sağlanabilir.
Oyuncakların ve oyun seçeneklerinin sınırlı olması, çocuğa sınırsız bir özgür tanımaz. Bu sayede çocuk, psikoloğun mesaj alabileceğini düşündüğü oyunları oynamak durumunda kalır. Aynı yöntemle oyuna katılan terapist, vermek istediği mesajları çocuğa verebilir hale gelmektedir.
Genellikle çocuktan bilgi alınması aşamasında terapist oyunlara dahil olmaz. Çocuğun sınırlı alan içerisinde oynadığı oyunları gözlemleyen psikolog, oynanan oyunlara doğru anlamları yüklemeye gayret eder. Hem ailenin beyanları hem de oyunları gözlenmesiyle elde edinilen bilgiler bir araya getirilerek en doğru iyileşme sürecinin yol haritası çıkarılır.
Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisinin zihinsel engeli bulunan çocuklarda uygulanmak için pek elverişli olmadığı ayrıca söylenebilir. Duygu ve düşüncelerini farklı şekillerde ifade eden çocuklar için diğer yaklaşımlar tercih edilir.
Gelişimsel Oyun Terapisi
Farklı kaynaklarda Dokunsal oyun terapisi adıyla da anılır. Uygulanışı itibariyle bu ismi alan terapi metodunda çocuk yine yapılandırılmış bir alanda oynarken, belirli sınırlar dahilinde çocuğa temas sağlanır. En çok istismara uğramış ve travmatik öyküsü olan çocukların tespiti için kullanıldığı belirtilebilir.
Terapist eliyle belirlenmiş oyunlar, çeşitli noktalara temas edecek türden tercih edilir. Böylelikle çocuğun temasından rahatsız olduğu bölgeler tespit edilerek bunlar üzerine yorumlama yapılır. Ayrıca sözlü iletişimi ifade etmese de algılayabilecek düzeyde olan çocuklara çeşitli mesajlar iletilir.
Oynanan oyunlar ve verilen oyunla ilgili yönergeler yardımıyla çocuğun yaşadığı travmatik etki en aza indirilmeye çalışılır. Başarılı uygulandığında, yeterli yaş düzeyindeki çocukların bu olumsuz duygularla baş etmesinin ardından sözlü ifade şekline de geçmesi sağlanabilir.
Bu bağlamda oldukça kıymetli olan gelişimsel oyun terapisi, yine psikolog tarafından kararlaştırılır. İletişim çabalarına kayıtsız kalan, travma izleri bulunan, konuşabiliyorken konuşmamayı tercih eden çocuklarda başvurulması tercih edilebilir.
Yönlendirilmemiş Oyun Terapisi
Oyun terapisiyle ilgili bir başka yaklaşım da yönlendirilmemiş oyun terapisi olarak karşımıza çıkar. Bazı kaynaklarda yapılandırılmamış oyun terapisi adıyla da görülebilir. İsminden de anlaşılacağı üzere bu terapi türünde, oyun odasındaki tüm oyuncaklar ve oyunlarla oynamak serbesttir.
Çocuğa sınırsız bir hayal gücü ortamı hazırlanır. Çocuğun farklı alanlardaki duygu ve düşünceleri öğrenilmek istendiğinde bu yönteme başvurulur. Özellikle özsaygısını yitirmiş, özgüven sorunu yaşayan çocuklarda tercih edilir.
Çocuk, içinde biriken olumsuz duyguları oyun odasında dışavurum sağlar. Bu sayede çocuğun küçük bedenindeki büyük yüklerden arınması sağlanır. İki farklı alt başlıkta incelenir.
Çocuk Merkezli Oyun Terapisi
Çocuğun hiçbir koşulda yargılanmadığı bir oyun ortamı oluşturulur. Oyun odasında serbest bir oyun imkanı sağlanır. Bu sayede çocuğun duygularını ortaya çıkarması amaçlanır. Terapistin, yalnızca çocuğun isteğiyle oyuna katılımı mümkündür. Çocuk istemediği sürece, terapist sürece dahil olmaz.
Burada çocuğun oynadığı oyunlarla ilgili anlam çıkarımı ya da yorumlama yapılmaz. Sadece çocuğun duygularını açığa çıkarması ve sağaltımına önem verilir. Müdahalesiz oyun terapisi adıyla da anılır ve isminde geçtiği üzere terapistin oyunlara müdahalesi yoktur.
Çocuğun oyun içinde terapistle iletişim kurma çabalarına yansıtma yoluyla karşılık verilir. Çocuğun söylediği her şeyi geri yansıtılır ve böylelikle çocuk yargılanmadığını hisseder. Böyle bir ortamda da duygularını rahatça açığa çıkarabilir.
Öte yandan çocuk merkezli oyun terapisinde, sürece terapistin katılımı durumunda yine oyunlara müdahale edilmez. Çocuğun istediği ölçüde verdiği görevler yerine getirilir.
Deneyimsel Oyun Terapisi
Güncel oyun terapisi yaklaşımları içerisinde son tür olarak deneyimsel oyun terapisi karşımıza çıkar. Çocuk merkezli oyun terapisiyle aynı mantığa sahiptir. İlave olarak ise çocuğun oynadığı oyunların yorumlanması söz konusudur.
Çocuğun yaşadığı duygu ve düşüncelerini oyunlarla ifade etmesinden faydalanılır. Böylelikle oyunlara yorum katılarak çocuğun derdinin ne olduğu anlanmaya çalışılır. Belirli periyotlar halinde aileye bilgi verilir.
Oyun terapisi ne kadar sürer sorusuna 8-12 seans olarak yanıt verilebilir. Elbette çocuğun terapiyi kabul etmesi, tepki verme süresi gibi etkenler bu süreyi kısaltabilir ya da uzatabilir.
Oyun Terapisi Süreçleri
Psikolojik müdahalelerin hepsinde olduğu gibi, oyun terapisi için de öncelikle Manisa Pedagog için başvurulması gerekir. Ailelerin doğrudan başvurabilmesi mümkündür. Ailenin sorunu fark etmediği durumlarda okul yönlendirmesiyle de oyun terapisi süreçleri başlayabilir. Farklı kanallardan çocuk psikologuna ulaşan vakalar üzerinde vakit kaybetmeden çalışılmaya başlanır.
Söz konusu çocuklar olduğunda, ebeveynlerin biraz titiz olması ön görülür. Aynı titizliği elbette profesyoneller de sergilemektedir. En ufak ipuçları bile önemli olabileceğinden çocuğun her hareketi dikkat gözlemlenmesi gerekir. Özellikle duygusal açıdan yoğun olabilecek olaylar yaşayan çocuklar için, sergilenen davranışlar birer yardım çağrısı niteliğinde olabilmektedir.
Çocuk farklı kanallardan psikologa ulaştığında, yapılacak ilk görüşmeye çoğu kez yalnızca aile çağırılır. Çocuğun kendisi hakkında edinilen ilk bilgileri duymaması istenir. Bu şekilde çocuğun terapi sürecinde doğal davranışlarını sergilemesi arzu edilir.
Bundan sonraki oyun terapisi süreçleri ise tercih edilen terapi türüne bağlı olarak şekillenecektir. Yukarıda bahsedildiği üzere bazı türlerde terapistin süreçte aktif katılımı olurken, kimilerinde ise çocuğun gözlemlenmesi esas olur.
Oyun terapisi seansları 45’er dakika olarak düzenlenir. Çoğu yaklaşımda 4’er seanslık periyotların ardından aile görüşmeleri yapılır. Böylece hem gelişmeler kaydedilir hem de sürecin etkinliği konusunda geri bildirimler alınır.
