Kişinin erken çocukluk yaşantılarından başlayarak getirdiği anılar üzerine çalışma sağlayan psikodinamik terapi ekolü, bilinçdışı çatışmaları incelemektedir. Bir çocuğun gelişim aşamalarında yaşadıkları geleceğini biçimlendirmektedir. Gelişim dönemlerinde meydana gelen sorunlar, bazı olumsuz yaşam olayları, çocuğun kişiliğini oluşturmakta ve bazen de eyleme vurma dediğimiz davranışların ortaya çıkmasına ortam hazırlamaktadır. Bazı davranışlar yaşama olan uyumu bozmazken bazıları ruh sağlığı sorunları ortaya çıkarabilir. Ya da toplumun düzenini bozan davranışlar ortaya çıkarabilmektedir.
Psikodinamik terapi ekolü comorbite dediğimiz durumun ortaya çıkması halinde daha çok tercih edilmektedir. Aynı anda çok sayıda psikolojik rahatsızlığın bir kişide olması halinde bu ekolün seçilmesi daha doğru olacaktır. Ancak kendini yakından tanımak ve hayatına olan bakış açısını değiştirmek isteyen danışanlar için de bu ekolün uygun olduğunun altını çizmek gerekmektedir. Psikoloğun yetkinliği ve danışanın durumu doğrultusunda alınan bir karar ile tercih edilmektedir.
Psikodinamik Terapi Ekolü Nedir?
Sigmund Freud tarafından ortaya atılan psikanaliz kavramı çerçevesinde tercih edilen terapi ekolüdür. Freud’un oral dönem, anal dönem, fallik dönem, latent dönem ve genital dönem olarak 5’e ayırdığı gelişim evrelerinden geçişte meydana gelen bilinçdışı çatışmaları incelemektedir. Bu çatışmalar kişinin yaşamı boyunca farklı olaylarla desteklenmektedir. Kişinin yaşam örüntüsü haline getirdiği bu davranışlar, birbirine benzer olaylarla karşılaşılmasına da ortam hazırlamaktadır. Örneğin bir kişinin sürekli ilişkilerinde aynı problemi yaşıyor olmasının altında, erken çocukluk deneyimleri yatmaktadır.
Psikodinamik terapi ekolü davranışı etkileyen bilinçaltı süreçlere odaklanmaktadır. Kişilerin kendilerine olan içgörülerini arttırır. Kişinin kendine olan özfarkındalığını geliştiren bir süreçtir. Geçmiş deneyimlerin bugünü nasıl etkilediği üzerine yoğunlaşır ve danışanın kişilik örgütlenmesine göre yöntemlerle çalışır.
Freud’un Psikoseksüel Gelişim Aşamaları
Oral Dönem (0-1 yaş):
- Psikoseksüel gelişim aşamalarının ilki olarak kabul edilen bu evrede, libido bebeğin ağzındadır. Bebeğin sürekli bir şeyleri ağzına sokması, emme, ısırma gibi davranışlar göstermesi bu yüzdendir. Ayrıca emzirme de bu aşamadadır. Bu davranışlar bebek için tatmin edicidir. Freud bebeğin bu dönemde yaşadığı bilinçdışı çatışmaların yönetilememesi sonucunda tırnak yeme, sigara içme, parmak emme gibi davranışların oluşabileceğini öne sürmektedir.
Anal Dönem (1-3 yaş):
- Psikoseksüel gelişim aşamalarının ikincisi olarak kabul edilen bu evrede, libido bebeğin anüs bölgesinde yer almaktadır. Çocuğun dışkılama gibi davranışlardan tatmin aldığı öne sürülür. Bebek bu dönemde ilk defa, çevresindekilerden daha yavaş olduğunun farkına varmaktadır. Tuvalet eğitimi bu aşamadadır. Bu dönemde oluşacak bir bilinçdışı çatışmanın yönetilememesinin düzen problemleri gibi durumlar ortaya çıkardığı öne sürülür.
Fallik Dönem (3-6 yaş):
- Libidonun artık cinsel organlarda olduğu aşamadır. Erkek çocuklarında oedipus kompleksi, kız çocuklarında electra compleksi ortaya çıkmaktadır. Erkek çocuğunun ilgisi anne, çatışması babada iken, kız çocuğunun annesi babada, çatışması annede olmaktadır. Bu kompleksler rekabet, küskünlük, kıskançlık ve korku şeklindedir. Ayrıca erkek çocuklarında kastrasyon adı verilen durum da ortaya çıkabilir. Çocuk anotomik cinsiyet farklılıklarını bu dönemde keşfeder. Freud pek çok ruh sağlığı sorununun bu dönemde meydana gelen çatışmaların iyi yönetilememesinden kaynaklandığını düşünmektedir. Özellikle cinsel işlev problemlerinin bu dönemde meydana gelen çatışmalar kaynaklı ortaya çıktığı düşünülür.
Latent Dönem (6-12 yaş):
- Gizli dönem olarak da bilinen latent dönem psikoseksüel gelişimin 4. aşamasıdır ve libido bu dönemde gizli kalmaktadır. Freud bu aşamada çocukların kendi cinsiyetlerine sahip arkadaşlar edinmekten hoşlandığına değinir. Arkadaşlık ilişkilerinde meydana gelen problemler, bu dönemin bilinçdışı çatışmalarının yönetilememesi kaynaklı ortaya çıkabilir.
Genital Dönem (12- ):
- Ergenlik döneminde ortaya çıkan beşinci psikoseksüel gelişim aşamasıdır. Kişi bu evrede artık bir birey olduğunu ve cinsel dürtülerine cevap verebilecek durumda olduğunu fark etmektedir. İlerleyen yaşlarda bir kişiye sevgi dolu ilgiler ortaya çıkarabilir. Kişi kendini cinsel deneyimlere hazırlayabilir.
Freud’un psikoseksüel gelişim evreleri daha çok ilk 6 yaşa odaklanmaktadır. Bu dönemde meydana gelebilecek bilinçdışı çatışmaların gelecekte çeşitli ruh sağlığı sorunlarına neden olabileceği üzerinde durur.
Psikodinamik Terapi Ekolü İle İyileşme Nasıl Sağlanır?
Psikodinamik terapi ekolü kişinin seansa getirdiği olayları, duyguları, düşünceleri ve davranışları incelemektedir. Psikolog kişinin deneyimlerini aynalamakta, yorumlamakta ve yüzleştirmektedir. Bu durum kişinin yaşadıklarını daha yakından tanımasını, bazı duyguları fark etmesini ve bazen de yaşanan olayı tekrar yaşayarak zihninin doğru yolağına yerleştirmesini sağlamaktadır. Psikodinamik yönelimli terapi ile iyileşme bu şekilde sağlanmaktadır.
Psikodinamik terapi ekolü kişinin çocukluk deneyimlerinden bugüne kadar olan süreyi detaylı şekilde incelemektedir. Bu ekol hangi bilinçdışı çatışmanın birbiriyle desteklendiğine, kişinin açıklık getirmesini sağlamaktadır. Kişi hayatındaki olayların birbirleriyle olan bağlantılarını fark ederek, aynı yoldan gitmeyi değil, farklı yollar deneyimlemeyi de bu süreçte öğrenmektedir.
İlgili yazıya göz atabilirsiniz: EMDR TERAPİSİ NE İŞE YARAR? KİMLERE UYGULANIR?
Psikodinamik Terapi Ekolü Ne Kadar Sürer? Kaç Seans Gelmeliyim?
Danışanların en sık sordukları sorulardan bir tanesi, seansların ne kadar devam edeceğidir. Kişi yaşadığı sorunla zor baş etmekte ve çoğu zaman bir an önce kurtulmayı istemektedir. Ancak durumu oluşturan etken bir günde oluşmadığı gibi, çözümün bir anda sağlanması ve kişinin bir günde iyileşmesi de mümkün değildir. Semptomları çok yüksek danışanlara, yönlendirme ile psikiyatrik destek planlanmaktadır. Bu sürecin kişi için çok zor olmasını engelleyecek faktördür. Ayrıca bazı danışanların farmakolojik desteği uzun yıllar devam ettirmeleri de önemlidir. Bunlara psikiyatri uzmanı karar vermekte ve sürecin nasıl ilerleyeceğini o belirlemektedir.
Psikodinamik terapi ekolü konusuna dönmemiz gerekirse, seansların yıllar sürdüğünün altını çizmek gerekir. Genellikle birkaç ay sonra, kişi bugünü etkileyen semptomlarla ilgili ciddi bir rahatlama sağlamaktadır. Ancak çamurun tamamen kuruması ve sineklerin bir daha rahatsız etmemesi için (psikodinamik terapinin en yaygın kullanılan metaforudur), kişilerin uzun yıllar terapiye devam etmesi önem arz etmektedir.
Psikodinamik Yönelimli Terapi Kimlere Uygundur?
Psikodinamik terapi ekolü için kimlerin uygun olduğu genellikle değerlendirme seansları sonrasında planlanmaktadır. Daha çok matematiksel zekası baskın olan danışanlara ilk seanstan itibaren uygulanır. Ancak özellikle dürtüsel ve semptomları bugünü çok etkileyen danışanlara, öncelikle yaşadığı durumu hafifletecek ekoller uygulanır. Daha sonra semptomlar hafiflediğinde, danışan da isterse bu planlama sağlanır.
Psikodinamik yönelimli terapi; depresyon, panik atak, anksiyete bozuklukları, uyku bozuklukları, özgüven eksikliği, korkular, yas, cinsel işlev bozuklukları ve daha pek çok rahatsızlık için uygun bir yöntemdir. Süreci biraz danışanın sabrı, biraz da seanslara olan bağlılığı belirlemektedir. Psikologla danışanın terapötik uyumunun da seansların etkisine ve süresine sağladığı katkı büyüktür.
Online Psikodinamik Terapi Nasıl Yapılır?
Online psikodinamik terapi için süreç, yüz yüzede olduğu gibi işlemektedir. Pek çok kişi online ile yüz yüze psikolojik destek arasında bir farkın olup olmadığını merak etmektedir. Online psikolojik desteğin bazı danışanları dışarıda tutarak, yüz yüze kadar etkili olduğu yapılan araştırmalarda kanıtlanmıştır. Dolayısıyla farklı bir sürecin olmadığının, ikisinin de tercih edilebilir olduğunun altını çizmekte fayda olacaktır.
Online psikodinamik terapi ile çalışırken kişilerin ihtiyacı olan yalnızca telefon, tablet ya da bilgisayar ve bir internet bağlantısıdır. Bu ekolde seanslar ortalama 45-60 dakika sürmektedir. Duruma göre daha kısa ya da biraz daha uzun sürdüğü seanslar olabilir. Whatsapp, zoom ya da skype üzerinden görüntülü görüşme şeklinde seanslar gerçekleştirilir. Bazı durumlarda sesli arama şeklinde de seans planlaması sağlanabilir. Ancak zorunlu olmadıkça bunun tercih edilmemesinde fayda vardır.
Psikodinamik Terapi Ekolü Diğer Ekoller İle Birleştirilebilir Mi?
Psikodinamik terapi ekolü ile diğer ekolleri birleştirmek, seansın gidişatına göre mümkün olabilmektedir. Özellikle bu ekolün içerisinde hipnoterapi çok yaygın kullanılan bir yöntemdir. Bunun yanı sıra zaman zaman bilişsel davranışçı terapi, EMDR ve flash EMDR teknikleri, şema terapi teknikleri, kabul kararlılık teknikleri de eklenir. Farklı terapi ekollerine ait teknikleri de eklemek, bu şekilde çalışma sağlamak mümkündür. Özellikle bugünü etkileyen olumsuz semptomları olan danışanlarda bu teknikler çok başarılı sonuçlar vermektedir. Ancak bu teknikleri seanslarına hiç eklemeden çalışan psikologların olduğunun da altını çizmek gerekir. Ayrıca her danışanın her teknik için uygunluk sağlamama ihtimali olduğundan, her seansta bu tekniklere başvurulamayacağının da altını çizmek önemlidir.
Psikodinamik Terapi Fiyatları Günden Güne Değişir Mi?
Psikodinamik yönelimli terapi çok uzun yıllar devam ettiğinden, danışanların en sık sordukları sorulardan bir tanesi de fiyatların zaman içerisinde artış gösterip göstermediğidir. Bazı durumlarda artış gösterirken, bazen uzman artış yapmayacağını da belirtebilir. Artışın olacağına dair açıklama en az 1 ay öncesinden danışana bildirilmektedir. Enflasyon şartları ve fiyatların ani değişimleri seans fiyatlarında bazı değişikliklerin yapılabileceğini gösterir. Ancak bu artış bir anda danışanın bütçesini olumsuz etkileyecek kadar yüksek olmayacağı gibi, danışanın zor durumda kalmasını da engelleyecektir.
Psikodinamik terapi ekolü için ödenecek tutar seansın başında, bilgilendirilmiş onam formunda danışana bildirilir. Bu fiyatlara en erken 6 ayda bir, danışanın bütçesini de çok zorlamayacak bir zam yapılabilir. Ancak genellikle fiyatlar sabittir, değişen ekonomi bu noktada belirleyicidir. Ayrıca kişilerin ödedikleri tutarın seansların etkinliğini daha da arttıran bir faktör olduğunu da unutmamak önemlidir. Aylık ödemelerde indirimli fiyat seçeneklerinin sunulabildiğinin ayrıca altını çizmekte fayda vardır. Psikolog bu noktada etkili iletişim sağlayacak, kişinin zihninde bir soru işareti bırakmayacaktır. Seans sınırlarının net olduğunun ve baştan belirlendiğinin altını çizmekte fayda olacaktır.
Simge KURNAZ
Psikolog & Aile Danışmanı
